Ditzionàriu in línia
de sa limba e de sa cultura sarda

acuàe , vrb: acuai 1, acuare, cuai Definitzione pònnere o fàere cosa a manera chi nemos dha potzat bíere e ne ischire nudha Sinònimos e contràrios abbuare, acucai, afufai, apaltare, apatai, cuerrai, imbusare, impertusare, intuzare, istichire, tudai | ctr. ammostai, essire Frases sas anades si sunt acuadas suta de s'abba candho ant intesu su fragassu ◊ sa luna si est acuada in palas de una nui ◊ tanti no dha isciu sa cosa, mancai mi dh'acuis!…◊ po nosi acuare nosi poneus su fachile in cara Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere Tedescu verstecken.

afufài , vrb: afufare Definitzione cuare sa cosa, furare; fintzes afundhare in s'abba, ammodhigare Sinònimos e contràrios atrabentare, frànghere, intuvedhare, intuzare, istichire, istumponai, tudai / arpiai, arrapagnare, aungrare, furai, sdorrobbai Frases issu si afufat asuta de sa terra ◊ in su matedu est afufadu su puzonedhu nudu! ◊ cada passu est una suferéntzia: s'istrachitúdine si fachet intèndhere sèmpere de prus e cumintzant a si afufare (N.Nieddu) Ètimu spn. afufar Tradutziones Frantzesu cacher, soustraire Ingresu to hide, to steal Ispagnolu substraer, robar Italianu nascóndere, trafugare Tedescu verbergen, entwenden.

atacài 1 , vrb rfl: atacare 1, atacari Definitzione pònnere a manera de no si bíere, istare apartaos / giogai a ataca ataca = a cuare, a su cua cua; annare a s'ataca ataca = a s’atrega atrega, cua cua Sinònimos e contràrios abbuare, aclisare, acuae, apatai, atrabentare, atrapare, atupare, cuerrai, frànghere, impertusare, intanae, intupai, intuvedhare, intuzare, istichire, istugiai, tudai Frases bi at tantos logos de atacare ◊ dhui fut unu iscusórgiu atacau in d-unu cungiau: un'ómini dh'agatat e dh'atacat un'atra borta ◊ su caboni at biu unu margiani atacau, prontu po dh'aciapai ◊ po no dhus biri si funt atacaus apalas de una mata Tradutziones Frantzesu se cacher Ingresu to hide (oneself) Ispagnolu esconderse Italianu nascóndersi Tedescu sich verstecken.

cuài , vrb: acuai 1, cuare, cubare, cuvare Definitzione pònnere o fàere cosa de no si pòdere agatare, chi neune potzat bíere e ne ischire nudha Sinònimos e contràrios abbuare, afufai, ammagare, apatai, atrabentare, coltoire, cuerrai, imbusire, impertusare, intanae, intupai, intuzare, istichire, istugiai, tudai | ctr. ammostai Maneras de nàrrere csn: cuàresi de una cosa = no nàrriri nudha a nemus, fàghere carchi cosa dendhe tentu chi no ndhe iscat àtere; cuare una cosa in sete pizos de muru = bèni meda de no dha pòdiri agatai Frases inue l'as cuada sa cosa? ◊ is iscraxoxus dhus iant cuaus in tempus antigus ◊ as fatu dannu e ti ndhe ses cuadu puru ◊ cuaiant carres e birgonzas sas ziras mias fatas a latranga ◊ mi cuesi e abbaidaia dai unu tuvedhu ◊ ti cherio cuvare intro de campana in modu chi nessunu t'aret bidu Sambenados e Provèrbios prb: amore e tússiu no si podent cuare ◊ dinari e talentu no lu cues a su bisonzu Ètimu ltn. cubare Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere, occultare Tedescu verstecken.

cuerrài, cuerràre , vrb Definitzione cuare ma prus che àteru po fàere s'ala, po fàere is partesas a ccn.; mantènnere unu segretu Sinònimos e contràrios cuai, cuberrare* | ctr. iscuguzare, iscobiare Frases sa muzere a bortas cuerrat a su maridu sas fartas de sos fizos ◊ dae sos canes truvada si cuerrat assustrada aintru de una pinneta afaca a mare ◊ nosu fintzas a immoi dh'eus tentu cuerrau, ma ti feus a iscí ca… 2. sa boche de s'internu ti faedhat de culpa, de pecadu cuerradu Sambenados e Provèrbios prb: chie furat e chie cuerrat sunt cumpanzos de pare ◊ muzere manna cuerrat maridu Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder Italianu nascóndere Tedescu verstecken.

intupài, intupàre , vrb Definitzione cuare in mesu de is tupas, o fintzes cuare bastat chi siat; prènnere su logu de tupas, de matas Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammagare, apatai, atanai, atrabentare, imbusare, impertusare, intanae, intuzare / atupare, imbuschire, intupire Frases cussu s'intupaiat a su primu pispisu de sos passos ◊ su pilloni cantat intupau in sa cresuri ◊ sas aes s'ispérrumant intupèndhesi in sos pustialvos ◊ s'intupat in sa traja su puzone ◊ ses sempri intupendimí totu, che is topis! ◊ babbu si est intupadu intro de domo Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher dans un bois, cacher Ingresu to hide in a wood, to afforest Ispagnolu emboscar Italianu imboscare Tedescu im Wald verbergen.

intuvedhàre , vrb: intuvudhare Definitzione pònnere o cuare in is tuvedhos Sinònimos e contràrios abbuare, acuae, ammagare, atanai, atrabentare, cuerrai, impertusare, intanae, intupai, intuzare, istichire, istugiai, istumponai Frases in cussas percas sunt intuvedhaos che anticos ascusorjos ◊ est intuvedhandhe sa cosa in sas percas ◊ cantas cosas no bi det àere intuvedhadas in sas calancas de su monte!… Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu cacher Ingresu to hide Ispagnolu esconder, ocultar Italianu nascóndere Tedescu verbergen.

istichíre , vrb: stichiri Definitzione pònnere aintru de ccn. cosa, pruschetotu a fortza, a incracadura; cuare aintru de ccn. logu, chistire / andhare, èssere istichi istichi = andhare, èssere o istare a su cua cua Sinònimos e contràrios intrae, tzacare / incracai, istibbire / abbuare, ammagare, fichire, impertusare, infoxinae, intanae, intuzare, istugiai | ctr. bocare 2. no teniant un'àteru apusentu a si pòdere istichire ◊ commo chi tenimus sa currente sas candhelas las amus istichias ◊ in cussu monte fachet a nos istichire candho sos àteros nos cherent gherrare ◊ su mannale si ndhe abbizavat chi fit a l'uchídere e s'istichiat candho intravant a ndhe lu vocare ◊ ístati che colovra acoconadu, o puru istíchiti in calchi iscusógliu! ◊ sa pitzinna si est istichida comente at intesu benindhe zente Ètimu srd. Tradutziones Frantzesu ficher, cacher Ingresu to thrust, to hide Ispagnolu hincar, clavar, esconder Italianu ficcare, nascóndere Tedescu stecken, verstecken.